Τα τελευταία χρόνια ανθεί η εναλλακτική ιατρική, ως σύνολο μεθόδων που κείνται πέρα από την κατεστημένη επιστημονική ιατρική και
εμφανίζουν συγγένεια με θεραπευτικές μεθόδους που απαντούν στις παραδοσιακές κοινωνίες.
Ανάλογη άνθηση γνωρίζει και η θαυματουργική ιατρική, ενώ η εμπιστοσύνη του κοινού στις εναλλακτικές μορφές θεραπείας παρουσιάζεται αυξημένη.
Στο άρθρο αυτό καταγράφονται οι σημαντικότερες μορφές της εναλλακτικής ιατρικής, εξετάζεται η κατά περίπτωση θεραπευτική και επιστημονική αξία τους από την άποψη της συμβατικής ιατρικής και επιχειρείται μια ανίχνευση των αιτιών που εξηγούν την άνθησή της.
Το συμπέρασμα είναι ότι οι μέθοδοι εναλλακτικής θεραπείας παρουσιάζουν ευρεία διάδοση και ότι εκτείνονται από θεραπευτικές μεθόδους που προσομοιάζουν με αυτές της συμβατικής ιατρικής (και που ενδεχομένως θα είχε κάποια αξία η εμπεριστατωμένη επιστημονική μελέτη τους) έως μεθοδεύσεις οργανωμένης εξαπάτησης το κοινού και εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου, που θα ήταν χρήσιμο να αποκαλυφθούν προς όφελος τόσο της επιστήμης όσο και των ασθενών.
Στο τέλος ενός αιώνα που σήμανε το θρίαμβο της τεχνολογίας και στις απαρχές ενός νέου αιώνα που υπόσχεται ακόμη περισσότερους τεχνολογικούς θριάμβους, ιδίως στο πεδίο των βιοϊατρικών επιστημών, η εναλλακτική ιατρική όχι μόνο επιβιώνει αλλά και αναπτύσσεται παράλληλα με τη συμβατική επιστημονική ιατρική, αν όχι σε βάρος της.
Σχεδόν στο σύνολό της η επιστημονική κοινότητα έχει υποβαθμίσει την αξία της εναλλακτικής ιατρικής, αν δεν έχει κατηγορήσει ανοιχτά τους φορείς της ως επικίνδυνους απατεώνες.
Ωστόσο, δε λείπουν οι επιστημονικές φωνές που αναγνωρίζουν κάποια συμβολή των εναλλακτικών θεραπευτών στην αποκατάσταση της υγείας των ασθενών, τουλάχιστον σε ότι αφορά ορισμένες μορφές εναλλακτικής ιατρικής.
Η στάση του κοινού εμφανίζεται διαφοροποιημένη: από τη μία πλευρά, η πλειοψηφία, των μη ειδικών, στις αναπτυγμένες κυρίως κοινωνίες, δείχνει να εμπιστεύεται περισσότερο την επιστημονική ιατρική και να θεωρεί την εναλλακτική ιατρική, μερικώς αν όχι στο σύνολό της, μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια εξαπάτησης των ασθενών και εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου. Από την άλλη, διαρκώς περισσότεροι ασθενείς, και στις προηγμένες κοινωνίες, καταφεύγουν στις υπηρεσίες των εναλλακτικών θεραπειών.
Η αντιφατική αυτή τοποθέτηση απέναντι στην εναλλακτική ιατρική δεν είναι καθόλου νέα. Η εποχή κατά την οποία ο Ιπποκράτης και η σχολή του είχαν ήδη αποκτήσει σπουδαία φήμη (5ος – 4ος αι. π.χ.) ήταν επίσης και μία εποχή ακμής των Ασκληπιείων, των ιερών τεμενών του Ασκληπιού, στα οποία λάμβαναν χώρα θαυματουργικές θεραπείες. Χαρακτηριστική είναι η αριστοφανική διακωμώδησή τους στον «Πλούτο» (388 π.χ.) αλλά και η τελική αναστήλωση του κύρους τους στο ίδιο έργο.
Λίγα λόγια για τα Ασκληπιεία:
Η λατρεία του Ασκληπιού πρωτοεμφανίζεται τον 5ο π.Χ. αιώνα και κορυφώνεται τον 4ο π.Χ. αιώνα, χωρίς να παύσει να είναι δημοφιλής μέχρι το τέλος του αρχαίου κόσμου.
Ο Ασκληπιός, γιος του Απόλλωνα και της θνητής Κορωνίδας, ήταν αρχικά χθόνιος ήρωας αλλά εξελίχθηκε σε κανονικό θεό και ως ιαματική θεότητα ήταν ιδιαίτερα αγαπητός από τους πιστούς.
Η λατρεία του ήταν η τελευταία που υποχώρησε μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και κατά κανόνα στη θέση των ιερών του ιδρύθηκαν παλαιοχριστιανικές βασιλικές για να εξακολουθήσει η λατρεία υπό άλλο ένδυμα.
Κέντρα λατρείας του ήταν τα διάφορα Ασκληπιεία, από τα οποία τα πιο γνωστά ήταν της Τρίκκης (Τρίκαλα), της Επιδαύρου, της Τιτάνης, των Αθηνών, της Κω, της Λισσού, της Λεβήνος, της Κυρήνης και άλλα. Δεν υπήρχε σχεδόν ελληνική πόλη που να μην είχε το Ασκληπιείο της.
Η θεραπεία επιτυγχανόταν με δύο τρόπους:
α) με την ψυχολογική ενδυνάμωση του ασθενούς και τόνωση της πίστης του για τις θεραπευτικές ικανότητες του θεού (υποβολή, θαύμα) καιβ) με την εφαρμογή φαρμακευτικής αγωγής και υγιεινής ζωής στον πάσχοντα (θεραπεία, άσκηση).
Συνήθως και οι δύο μέθοδοι εφαρμόζονταν σε συνδυασμό και αλληλοσυμπληρώνονταν.
Τα ιερά βρίσκονταν συνήθως μέσα σε άλση, μακριά από την πόλη, ώστε να υπάρχει υγιεινή και ήρεμη ατμόσφαιρα. Στοιχείο της λατρείας ήταν το νερό-άγιασμα για τελετουργικούς καθαρμούς και σωματικά λουτρά.
Κέντρο λατρείας ήταν ο ναός του θεού και άλλα ιερά οικoδομήματα που τον περιέβαλλαν.
Κέντρο λατρείας ήταν ο ναός του θεού και άλλα ιερά οικoδομήματα που τον περιέβαλλαν.
Η πίστη των ασθενών ενδυναμώνονταν από τις διηγήσεις του ιερατείου περί θαυμάτων του Ασκληπιού, που συχνά ήταν γραμμένες σε επιγραφές (ιάματα). Υπόμνηση των θαυμάτων εξάλλου και της ευγνωμοσύνης των ιαθέντων ήταν τα διάφορα αναθήματα, συνήθως γλυπτά ή έργα τέχνης, που στόλιζαν το άλσος.
Η θαυματουργική "επιφάνεια" του θεού γινόταν κατά την εγκοίμηση μέσα στα άβατα. Υπήρχαν όμως και οικοδομήματα για ιατρική θεραπεία, ανάλογα με τα σημερινά ιατρεία.
Προς τιμήν του θεού γίνονταν γυμνικοί και μουσικοί - θεατρικοί αγώνες, που προϋπέθεταν την ύπαρξη αντίστοιχα σταδίων και θεάτρων.
Πάνω